Czego pragną drony? Od atrakcji wizualnej do spojrzenia władzy

Pytamy o pragnienia dronów w tytule niniejszej książki z dwóch zasadniczych powodów. Chcieliśmy w ten sposób nawiązać do osobliwego doświadczenia kontaktu z bezzałogowcem w sytuacji, gdy operator znajduje się poza naszym polem widzenia. Wówczas dron zdaje się nie tylko enigmatyczną czarną skrzynką, ale także obcą i nieprzejrzystą maszyną żyjącą własnym życiem i skrywającą szereg tajemnic. W tradycji psychoanalitycznej tajemnica pragnienia Innego odgrywa kluczową rolę w procesie formowania się tożsamości jednostki. Czy w takiej właśnie sytuacji pytanie to nie powraca w odniesieniu do nowoczesnych technologii? Dlatego, parafrazując tytuł słynnego eseju W. J. T. Mitchella o pragnieniach obrazowych, mieliśmy nadzieję sprowokować/zachęcić zarówno autorów, jak i czytelników do refleksji nad nowoczesną technologią, która nie ujmowałaby dronów wyłącznie jako narzędzi w rękach jednostek, ale właśnie jako równoprawnych aktorów społecznych wywierających realny wpływ na świat. (Ze Wstępu)

Należy bardzo pozytywnie ocenić publikację, w której problematyka dronów zostaje podjęta z jak najszerzej rozumianej perspektywy kulturoznawczej, oferując przy tym wiele odmiennych stanowisk, sugerowanych też w podtytule pracy – „Od atrakcji wizualnej do spojrzenia władzy”. Drony […] są nowym artefaktem, który zaczyna zaludniać nasz wspólny świat. W pewnych jego obszarach dzieje się to szybciej, w innych wolniej. To świeże zjawisko jest w książce akcentowane i analizowane na różne sposoby: jako kłopotliwe doświadczenie bycia podglądanym, jako problem formalno-prawny działań militarnych, jako doświadczenie estetyczne „sprzęgania się” z aktorem pozaludzkim, a także jako wywoływanie głębokiego lęku. Za bardzo trafną więc należy uznać próbę zmierzenia się z tym nowym fenomenem, rozpoznania go, rozważenia jego konsekwencji, postawienia pytań o skutki i zmiany, jakie wywoła. Można to potraktować jako coś na kształt humanistycznego systemu (względnie) wczesnego rozpoznania i ostrzegania. (dr hab. Krzysztof Abriszewski)

 Spis treści

Wstęp

Nowe powiązania

Renata Tańczuk (UWr), Drony piękne jak motyle, natrętne jak komary i pracowite jak mrówki. Uwagi o naturze i sprawstwie bionicznych owadów

Anna Sarosiek (UPJPII), Drony z perspektywy koncepcji umysłu rozszerzonego

Katarzyna Kopecka-Piech (UWr), Drony jako narzędzia mediatyzacji i saturacji medialnej

Kaja Kowalczewska (UJ), Drony a zabójcze roboty. Prawo międzynarodowe wobec nowych technologii wojskowych

Wizualne przyjemności

Marta Habdas (UJ), Ludzka / nie-ludzka perspektywa. Fotografia droniczna i topos spojrzenia z lotu ptaka

Rafał Nahirny (UWr), Drony patrzą na zwierzęta. Kronika niefortunnych wypadków

Magdalena Zamorska (UWr), „Widzę, że jesteś ciepła”. Dron w performansie get out. get in Ireny Lipińskiej

Marta Brzezińska-Pająk (UW), Filmowe wyobrażenia dronów i technologii inwigilacji na przykładzie “Good Kill” Andrew Niccola

Strefy konfliktów

Piotr J. Fereński (UWr), Drony. Inspekcja widzialnego

Mateusz Gietner (UWr), Widzialność dronów. Etyka „mniejszego zła” w służbie “ramowania” wojny

Błażej Kolański (UWr), Krajobraz wygodnego zabijania

Tomasz Wójtowicz (UP Kraków), Drony w epoce wojen postheroicznych. Nowy etos wojownika?

Bogusław Olszewski (UWr), Psychologiczny wymiar wykorzystania dronów bojowych na współczesnym polu walki

Justyna Stasiowska (UJ), Dźwiękowe oddziaływanie dronów w kontekście nowych form nadzoru

Karolina Chyla (UWr), Drony nad Arktyką. Rywalizacja krajów arktycznych i monitorowanie zmian klimatu