Ścięgna konsumpcyjne - red. W. J. Burszta, M. Czubaj

Książka, którą czytelnik ma przed sobą, jest skromną próbą zastosowania założeń kulturoznawstwa krytycznego podjętą przede wszystkim przez najmłodszą generację badaczek i badaczy reprezentujących polską antropologię i kulturoznawstwo. Tytuł tomu, Ścięgna konsumpcyjne, nie jest przypadkowy. Jego anegdotyczne źródło odwołuje się do pewnego tajemniczego składnika widniejącego w składzie „Konserwy Mazurskiej”, jaką jadało się w późnym PRL-u na wakacjach. Nikt nie potrafił dokładnie określić, czym są owe „ścięgna konsumpcyjne”, ale dało się to w sumie strawić, głowę mając zajętą ważniejszymi sprawami niż zdrowa żywność i tajemnice mięsnego przemysłu socjalistycznego. Metaforyczne znaczenie „ścięgien konsumpcyjnych” odnosi się już wszakże do czasów, w których żyjemy obecnie, a więc świata zdominowanego przez wszędobylską konsumpcję i rynkowe mechanizmy wartościowania kulturowych oznaczników statusu społecznego. Neoliberalizm „obiera” nas, warstwa po warstwie, do figury konsumenta, do takich właśnie ścięgien konsumpcyjnych, jakimi stajemy się zawsze wówczas, kiedy radośnie podążamy za ofertą rynkowego uczestnictwa w kulturze. Być może proces ten najkrócej określił Colin Campbell, jeden z wnikliwych obserwatorów procesów późnonowoczesnej konsumpcji, ukuwając powiedzenie: "I shop therefore I know that I am". Przy czym pojęcie kupowania odnosi się rzecz jasna do rozleglejszego zespołu praktyk niż sugeruje to potoczne znaczenie tego słowa.

Teksty zawarte w tej książce mają różny charakter, ale – mamy nadzieję – ich spoiwem jest zarówno intuicyjne, jak i „wyrozumowane” zastosowanie strategii krytycznych odnoszonych do różnych aspektów współczesności, poczynając od rynku, pracy i ekonomii, a kończąc na popkulturze i innych sferach symboliczności w czasach deficytu demokracji jako pola praktykowania wolności.

Wojciech J. Burszta, Mariusz Czubaj

Mimo mnogości tekstów udało się zachować myślowy porządek i ideę przewodnią pracy. Poszczególne artykuły dialogują ze sobą, uzupełniając się w często intrygujący sposób. „Próba kulturoznawstwa krytycznego” okazała się w rezultacie nader udana, prowokująca i oryginalna. Na polskim rynku nie ma obecnie pracy porównywalnej pod względem merytorycznym i, użyjmy tego słowa, ideologicznym. Świetnie pomyślana i skutecznie przeprowadzona idea leżąca u źródeł tomu winna znaleźć mu czytelników w środowiskach nauk humanistycznych, społecznych, a także daleko poza nimi.

dr hab. Waldemar Kuligowski

SPIS TREŚCI

Wstęp. Nauka w neoliberalnych objęciach – Wojciech J. Burszta, Mariusz Czubaj

1. Narcyzm, kontrkultura i styl życia. W stronę kulturoznawstwa krytycznego – Wojciech J. Burszta

2. Kultura popularna jako pole bitwy. Wokół kulturoznawstwa krytycznego Stuarta Halla – Krzysztof Jaskułowski

3. Pięćdziesiąt lat później. Niepokoje amerykańskie Jana Strzeleckiego i długie trwanie w popkulturze – Mariusz Czubaj

4. „Doing culture is dirty working”. Szkic z kulturoznawstwa stosowanego – Karolina Charewicz-Jakubowska

5. Tożsamość czy podmiotowość? Antropologia jako polityka – Michał Rauszer

6. Dwie twarze kultury. Rzecz o rozkoszy i przemocy – Marcin Lisiecki

7. Niepewność jako neoliberalny aksjomat. Ekonomia, kultura, jednostki i programowa niestabilność – Jacek Drozda

8. Nowa gospodarka. Informacjonizm, neoliberalizm, trzecia droga – Michał Michalski

9. Głębokie gardło neoliberalizmu. O pułapkach zaangażowania i iluzjach oporu – Marek Pawlak

10. Perspektywy radykalnej wyobraźni politycznej – refleksje dotyczące praktyk oporu i utopii w czasach kryzysu – Rafał Majka

11. Prometejski bunt neoplemion w świecie ponowoczesnym – Maciej J. Dudziak

12. Techno-ciało. Podmiotowość, cielesność, technologia – Bartosz Wrześniewski

13. Krew czy swoboda. Wojny kultur na przykładzie rodziny – Anna Jawor

14. Pomiędzy zabawą, zbawieniem, rozrywką i zmianą, czyli trochę przekorniej o istocie kultury – Jędrzej Sudnikowicz

15. Nasz Durden. Jestem potrzebą istnienia Tylera – Piotr Jezierski

16. Produkcja kulturowa i refleksyjność kultury popularnej – street art – Łukasz Biskupski

17. Moda na muzyczną „alternatywę”. Paradoksy postrockowego pejzażu – Marcin Rychlewski

Posłowie – Anna Zeidler-Janiszewska