Kulturowe analizy patriotyzmu - red. Katarzyna Kulikowska, Cezary Obracht-Prondzyński

Publikacja dofinansowana przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – Oddział w Gdańsku.

„Trudno nie pytać, jaki obecnie jest polski patriotyzm. W czym się przejawia? Jak wygląda na tle innych podobnych uczuć, doznań, postaw czy zachowań? Naszym celem jest podjęcie zbiorowej refleksji nad tym, czym jest patriotyzm w jego polskim wydaniu i czasami w porównaniu do innych. [...] Debata o patriotyzmie toczy się wokół nas – w mediach, w sztuce, na ulicach i stadionach. Toczy się w sposób, który nas fascynuje, intryguje, cieszy, ale też smuci i przeraża (każdego co innego). [...] Jesteśmy w czasie wielkich ambiwalencji. Bo obok tej fali patriotycznego uniesienia widzimy równie wielką falę rozczarowania, rozgoryczenia, wręcz niechęci, jeśli nie nienawiści do swoich krajów. Widzimy masy ludzi, którzy porzucają swoje ojczyzny i uciekają przed wojną, przed przemocą, biedą i korupcją. Widzimy ludzi, którzy buntują się przeciwko temu, jak są urządzone ich kraje. Czy ci uciekinierzy, uchodźcy i emigranci nie są patriotami? Czy zdradzają swoją ojczyznę? A może to ojczyzna zdradziła ich? Albo ci, którzy ojczyznę zawłaszczają? Mamy pełną świadomość, że tak stawiane pytania niewiele mają wspólnego z akademicką dyskusją, z ważeniem racji i rekapitulacją badań. Ale to, co chcemy powiedzieć na samym początku, nie ma być refleksją akademicką i naukową. Robimy to celowo, ponieważ nie chcemy uciekać od refleksji w swej istocie obywatelskiej”. (Ze Wstępu)

 „Książka Kulturowe analizy patriotyzmu wychodzi z założenia, że patriotyzm wymaga przede wszystkim krytycznej analizy, a nie celebracji jego duchowej wartości czy rytualnego ubolewania nad jego rzekomym kryzysem. Może nie ma czego wychwalać czy czego żałować? Należy z radością przywitać ten tom próbujący w sposób krytyczny przyjrzeć się patriotyzmowi. Teksty zebrane w książce wyraźnie pokazują, że trudno mówić o patriotyzmie w liczbie pojedynczej i przypisywać mu jednoznaczny status moralny. Patriotyzm ma bowiem różne oblicza. Bywa zjawiskiem pożądanym i dobroczynnym, ale miewa również bardziej opresyjną i niebezpieczną naturę”. (prof. Krzysztof Jaskułowski)

Spis treści

Cezary Obracht-Prondzyński, Katarzyna Kulikowska, Ryzyko patriotyzmu. Refleksja otwierająca o potrzebie krytycznego namysłu nad miłością ojczyzny

Patriotyzm – tożsamość – naród

2. Jerzy Nikitorowicz, Patriotyzm jako wartość w procesie kreowania tożsamości międzykulturowej i transkulturowej
3. Maria Zielińska, Patriotyzm jako postawa konstytuująca pokoleniową tożsamość
4. Bożena Domagała, Polskość i katolicyzm w modernizującej się Polsce (analiza wyników badań i dyskursów publicznych)  
5. Urszula Jarecka, Veranika Laputska, 17 września 1939: dwa punkty widzenia – perspektywa polska i białoruska

 Patriotyzm: znaczenia, idee, ekspresje

6. Józef Tarnowski, Stanisława Witkiewicza patriotyzm państwowo-suwerennościowy
7. Tadeusz Sucharski, Oblicza patriotyzmu deportowanych Polaków w sowieckim „domu niewoli” (na podstawie zesłańczych wspomnień)
8. Marcin Kępiński, Przymus Nowej Wiary. Komunistyczny patriotyzm stalinowskiej szkoły w narracjach łódzkich nauczycieli
9. Katarzyna Kulikowska, Etnologia, muzeum etnograficzne i patriotyzm
10. Konrad Knoch, Wizja(e) patriotyzmu na wystawie stałej ECS
11. Małgorzata Gnyś-Nidecka, Ideowo-artystyczna ekspresja patriotyzmu w kulturoznawczym odczycie inskrypcji nagrobnych na przestrzeni wieków
12. Jacek Mianowski, Konstruowanie idei patriotyzmu gospodarczego na przykładzie modeli nagród jakości

 Patriotyzm mniejszościowy, regionalny, lokalny

3. Katarzyna Mirgos, Patriotyzm „po baskijsku”
4. Swietłana Czerwonnaja, Oblicza patriotyzmu ludności Krymu w kontekście rosyjskiej agresji 2014 roku
5. Natalia Niedźwiecka-Iwańczak, Patriotyczne postawy członków mniejszości narodowej. Czy Łużyczanie mają jakieś powinności? (rekonstrukcja oglądu na podstawie wywiadów)
6. Sławomir Łodziński, Wojciech Ogrodnik, Dodatkowe nazwy miejscowości w językach mniejszości na Kaszubach i Śląsku Opolskim
7. Cezary Obracht-Prondzyński, Inny patriotyzm, czyli o pomorskim praktykowaniu miłości ojczyzny (w poszukiwaniu historycznych źródeł)
8. Magdalena Lemańczyk, Patriotyzm a stereotypy narodowe: przypadek liderów mniejszości niemieckiej w Polsce północnej
9. Lesław Michałowski, Patriotyzm na dzielnicy. Miejskie wędrówki jako manifestacje lokalnych tożsamości
10. Damian Kasprzyk, Patriotyzm(y) regionalistów

 Patriotyzm na co dzień

1. Jacek Wajszczak, Biało-czerwony lajfestyle – czyli o praktycznym zastosowaniu polskich symboli narodowych, w kontekście teorii banalnego nacjonalizmu Michaela Billiga
2. Karol Walczak, Patriotyzm w kuchni. Kilka uwag o kształtowaniu polskiej tożsamości narodowej za pomocą noża i widelca
3. Katarzyna Orszulak-Dudkowska, Patriotyzm na T-shirtach. Komentarz folklorysty