Śmieć w kulturze - red. Katarzyna Kulikowska, Cezary Obracht-Prondzyński

Książka Śmieć w kulturze to interdyscyplinarna refleksja nad problemem „śmieci”. Pojęcie to autorzy tekstów wchodzących w skład tego tomu traktują zarówno wąsko, dosłownie, jak i szeroko, metaforycznie. W ujęciu wąskim interesuje ich analiza przedmiotów-śmieci. W ujęciu szerokim hasło „śmieć” rozumiane jest jako wszystko, co w kulturze zostaje zepchnięte na margines, ulega społecznemu wykluczeniu. „Śmieć” jako to, co „niepotrzebne”, wydaje się bardzo zręczną przenośnią. Jej użycie pozwala oświetlić różne fragmenty rzeczywistości społeczno-kulturowej, które z pozoru nie muszą mieć ze sobą wiele wspólnego. Zbędne, wadliwe, uszkodzone, niemodne, brzydkie, wykluczone, przestarzałe, nieaktualne, niepasujące, brudne, zniszczone, odrzucone, bezwartościowe, niewłaściwe – to wybrane określenia mogące definiować status tego, co staje się odpadem.

"Obszerny tom skrzy się pomysłowością, z jaką autorki i autorzy postanowili związać kategorię śmiecia, by umieścić ją w zaskakujących kontekstach i uwikłaniach – od food studies przez analizy lingwistyczno-etnologiczne po różne wymiary refleksji historycznej, socjologicznej, kulturoznawczej i filozofii odpadu. Książka powinna spotkać się ze sporym rezonansem jako udana próba zbudowania swoiście pomyślanego opisu gęstego, dla którego pretekstem jest wprawdzie „śmieć”, ale horyzontem ostatecznym – my wszyscy, zatopieni w takiej formie życia, której ów śmieć nie daje spokoju i domaga się ujawnienia w ramach śmieciologii teoretycznej i praktycznej" (prof. Wojciech Józef Burszta).

Publikacja dofinansowana przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – Oddział w Gdańsku.

Spis treści
Katarzyna Kulikowska, Cezary Obracht-Prondzyński, Wstęp
Część I. W kierunku „śmieciologii”
Zygmunt Bauman, O przemijaniu trwania
Marian Golka, Nadmiar i śmieć w kulturze
Roch Sulima, Śmiecie i sprzątanie w językowym obrazie świata polszczyzny
Część II. Potencjalny, liminalny, ambiwalenty
Joanna Minksztym, [Nie] Święte śmieci
Inga B. Kuźma, Wiedza (z) marginesu: granice wiedzy – granice społeczne – granice kultury
Grażyna Woroniecka, Zaśmiecone związki. Interpretacja „insanity of place” Goffmana w kontekście kultury indywidualizmu
Katarzyna Orszulak-Dudkowska, Garaże i rzeczy. O męskich przestrzeniach niejawnych
Katarzyna Kulikowska, Pożądany/zbędny „przedmiot etniczny” w muzeum
Tomasz Siemiński, „Śmieci” w muzeach
Adam Czyżewski, Abstrakt czyli śmieć w kulturze
Karol Walczak, Dlaczego jemy śmieci? Kategoria śmieciowego jedzenia (junk food) na tle współczesnych
klasyfikacji społecznych i kulturowych
Marcin Kępiński, Przedmioty PRL-u: nośniki pamięci czy śmieci? Łódzcy nauczyciele o swoich pamiątkach
Część III. Zbędny, wykluczony, niepasujący
Waldemar Kuligowski, Ty śmieciu! Mowa potoczna jako narzędzie dehumanizacji
Małgorzata Gnyś-Nidecka, Człowiek – jak śmieć
Sylwester Zielka, Eugenika – między degeneracją a postępem
Aleksandra Rzepkowska, „Świry, dziwadła, nieudacznicy” – o społecznym wykluczaniu osób z autyzmem i ich bliskich
Część IV. Zrehabilitowany, odnaleziony, odzyskany
Paweł Możdżyński, Prawda odpadu. Najważniejsze konteksty i znaczenia związane ze śmieciami w sztukach
wizualnych i dizajnie XX/XXI wieku
Iwona Stachowska, Gra resztkami. O odzyskiwaniu wspomnień
Maja Dziedzic, „Czar jednego kółka”. Recyklingowe zabawki Tadeusza Różewicza
Filip Szałasek, Sampel – muzyczny śmieć
Kora Kowalska, Objet trouvé na śmietniku, czyli o tym, jak kolekcjoner może zrehabilitować śmieci
Anna Kwaśniewska, Lumpeksy, szmateksy, second handy – sklepy z używaną odzieżą i ich klienci
Maria Lebioda, Jedząc to, co niejadalne. O społecznych konsekwencjach bycia freeganinem
Grzegorz Błahut, Urodziła mi się bieda – narzędzia, praktyki i strategie zbieraczy z osiedlowych śmietników
Część V. W poszukiwaniu ładu
Anna Woźniak, Śmieci na wsi? Krótka historia wiejskiego gospodarowania rzeczami zbędnymi
Włodzimierz Karol Pessel, Rewolucja na śmietniku. Kulturowe aspekty zmiany w gospodarce odpadami w 2013 roku
Jacek Mianowski, Nowe zasady versus stare praktyki gospodarowania odpadami komunalnymi w kontekście
wprowadzenia tzw. ustawy śmieciowej