Kultura i śmierć - Tomasz Błaszczyk

Kultura i śmierć. Kres życia w perspektywie medialnego zapośredniczenia

Książka ta jest próbą zdefiniowania i ukazania charakterystycznego dla współczesności ponownego, multimedialnego oswajania śmierci. Nie jest to już jednak oswajanie śmierci samej (jako faktu biologicznego), ale raczej jej figury występującej w kulturze Zachodu. Podejmowane tu analizy dotyczą więc mechanizmów definiujących nacechowane tanatycznie teksty kultury, które rozumiane są jako zmieniające się wraz z rozwojem technologii medialne zapośredniczenia ludzkich myśli, emocji i postaw związanych ze śmiercią. Mają one charakter przede wszystkim teoretyczny – praca ta jest dedukcyjną próbą wskazania prawa ogólnego, które nazywamy „wtórnym oswojeniem” śmierci, wnioskowanego z wielu znanych koncepcji humanistycznych. Rozważania podejmowane w pracy nie skupiają się na samych tekstach kultury, ale na mechanizmach, które je definiują, i za pomocą których teksty te funkcjonują. Budowana na gruncie rozumu i logicznego wynikania propozycja teoretyczna ilustrowana jest natomiast przykładami tekstów i narracji znanych ze współczesnej kultury Zachodu. Takie podejście badawcze wymusza wnikliwość oraz wieloaspektowość prowadzonych wywodów, które w celu udowodnienia postawionej tezy wykorzystują często niespójne (lub nawet, jak może się czasem wydawać, sprzeczne) koncepcje filologiczne, filozoficzne i kulturoznawcze. Przydaje to jednak prowadzonym w pracy rozważaniom charakteru interdyscyplinarnego, niezbędnego – jak się wydaje – w dyskusjach nad zagadnieniami związanymi z kulturą, która sama w sobie jest fenomenem bardzo złożonym i wielopłaszczyznowym, przez co tak trudnym do definiowania i opisywania.

Z Wprowadzenia

Dla mnie kategorią pojęciową, niejako bohaterką pracy, jest nie tyle śmierć, ile jej przeciwieństwo, a więc „życie”, uregulowane matrycami symbolicznymi (kulturowo zbudowanymi), przez które idziemy w ostateczności osobno, ku śmierci, ale różne formy oswajania tej ostatniej są de facto obroną, dopóki się da, faktu, iż nadal żyjemy. Życie jest bowiem zmediatyzowanym od samego początku doświadczeniem rozgrywającym się na scenie zbiorowych wyobrażeń. Od nas w ostateczności zależy, które z nich bywa „naszą” formą życiowego oswojenia nieuchronności dochodzenia do finalnego rite de passage.

prof. Wojciech  J. Burszta